Bijna alle producten die wij dagelijks gebruiken, worden gemaakt door de procesindustrie. Het is een gigantische sector, die de komende decennia ook voor een gigantische uitdaging staat: volledig circulair en CO2-neutraal worden. Mediaplatform Change.inc stelde ISPT’ers Klaartje Rietkerken en Tjeerd Jongsma de volgende vraag: “De verduurzaming van de Nederlandse industrie, hoe gaan we deze monsterklus klaren?”
This interview is also available in English
De transitie van de procesindustrie wordt steeds complexer. Zo complex, dat bedrijven het niet langer alleen kunnen, zegt Tjeerd Jongsma. Er is behoefte aan oplossingen en innovaties en dat vereist samenwerking tussen meerdere bedrijven, in meerdere schakels van de keten. Het Amersfoortse Instituut voor Duurzame Procestechnologie (ISPT) heeft en duidelijk en ambitieus doel voor ogen: een CO2-neutrale en circulaire procesindustrie in 2050. In dit interview met Change.inc vertellen directeuren Klaartje Rietkerken en Tjeerd Jongsma hoe we de Nederlandse industrie kunnen verduurzamen voor 2050.
Samen verduurzamen: uitdaging, maar ook kans
“Sector-overstijgende samenwerkingen zijn onmisbaar. Maar dergelijke (vaak unieke) samenwerkingen zet je niet zomaar op poten. Daarom heeft de procesindustrie een onafhankelijke en betrouwbare partij nodig, die een veilige setting biedt waar dergelijke samenwerkingen kunnen ontstaan,” zegt Klaartje Rietkerken, operationeel directeur bij ISPT. “Wij nemen deze regisserende en organiserende rol op ons. We ontwikkelen verduurzamingsprogramma’s in samenspraak met de industrie, zetten de juiste mensen en bedrijven met elkaar aan tafel om daar invulling aan te geven en initiëren projecten die leiden tot een duurzamere procesindustrie. De resultaten daarvan communiceren we vervolgens naar de rest van BV Nederland, zodat iedereen ervan kan leren. Dit doen we met een team gepassioneerde experts.”
De procesindustrie is momenteel verantwoordelijk voor zo’n 35% tot 40% van de totale CO2-uitstoot in Nederland. Deze uitstoot is in de afgelopen decennia al enorm teruggedrongen. De industrie heeft zich al flink ingespannen om te verduurzamen: energie besparen, energiezuinig zijn en systemen en processen verbeteren. Maar wat kunnen we nog meer doen? Tjeerd: “Bedrijven moeten sámen impact gaan maken. Een grote uitdaging, maar ook een grote kans.”
Wat doet de Nederlandse procesindustrie? En wat betekent duurzame procestechnologie? We leggen het uit in ons artikel (sustainable) process technology explained (Engelstalig)
Het alternatief voor fossiel: hernieuwbare elektriciteit
Klaartje: “Fossiele brandstoffen en olieachtige producten hebben altijd aan de basis gestaan van de procesindustrie, maar hernieuwbare elektriciteit wordt de nieuwe norm. Dat is bijzonder ingrijpend: processen worden opnieuw ingericht, ketens opnieuw ingedeeld. Het illustreert hoe complex de transities tegenwoordig zijn. Het laaghangende fruit is grotendeels al wel geplukt. Nu moeten er echte keuzes gemaakt worden.”
Verduurzaming industrie: wat is de grootste uitdaging?
Volgens Tjeerd kunnen de uitdagingen grofweg worden opgedeeld in 3 transities:
- De energietransitie
- De materialentransitie
- De transitie in de agrofood-sector
Hij legt uit: “Elke transitie kent zijn eigen uitdagingen. Zo is beschikbaarheid van energie een belangrijk vraagstuk in de energietransitie. Is er straks genoeg duurzame energie beschikbaar om de procesindustrie te laten draaien zoals die nu draait? Dat is verre van vanzelfsprekend. Elk land wil immers tegelijkertijd de omslag naar duurzame energie maken. Schaarste ligt dus wel degelijk op de loer.”
Klaartje: “Ook bij de materialentransitie is beschikbaarheid een belangrijk vraagstuk. Nederland is bijvoorbeeld een grote producent en exporteur van plastics. Als je dat (nu nog) lineaire systeem wil ombuigen naar een circulair systeem, moeten de exportproducten op de een of andere manier hun weg terugvinden naar ons. Dat is een grote logistieke uitdaging op internationale schaal.”
Verduurzaming van de industrie is haalbaar, juist in Nederland
Nederlandse poldermentaliteit is sleutel tot de oplossing
Tjeerd: “De oplossing zit in de verbinding. Verbinding tussen bedrijven, tussen sectoren en tussen schakels in de keten. Daarbij zijn regisserende partijen zoals ISPT onmisbaar, om die verbindingen te faciliteren. Ik ben ervan overtuigd dat Nederland bij uitstek een geschikt land is om hier vorm aan te geven. Dankzij onze poldermentaliteit zijn we gewend om met elkaar te praten, gezamenlijk tot oplossingen te komen en gezamenlijk de handschoen op te pakken. Ik verwacht daarom dat de Nederlandse industrie een koploperspositie kan pakken bij verduurzaming.”
Zo zijn er al voorbeelden van succesvolle samenwerkingen te noemen die hieraan bijdragen: “Onlangs zaten de 4 grote zuivelcoöperaties van Nederland bij ons aan tafel, om gezamenlijk een strategie voor regeneratieve landbouw op te stellen en naar buiten te brengen. Hetzelfde geldt voor Tata Steel en Dow Chemicals, die onderzoeken bij ons of reststromen uit de staalindustrie kunnen dienen als grondstoffen voor de chemiesector. Nog een mooi voorbeeld: door de energiecrisis staan kassen die op aardgas draaien nu stil. Maar kassen die hun warmte uit datacenters halen, draaien gewoon door. Die integratie van sectoren, daar moeten we naartoe,” zegt Tjeerd.
Technisch gezien kan alles
Tot slot zijn Klaartje Rietkerken en Tjeerd Jongsma positief over het behalen van de ambities. “Iedereen in de procesindustrie, tot in de boardroom, onderschrijft het belang van verduurzaming van de industrie. En niet onbelangrijk: veel bedrijven zijn bereid om zich openbaar aan verduurzamingsambities te verbinden. Dat is een mooie ontwikkeling, die snel is gegaan. Tien jaar geleden was het nog bijzonder als je je met dit onderwerp bezighield, nu doet iedereen in de sector het. Daarnaast heeft de procesindustrie in het verleden al grote slagen gemaakt. We weten dat we impact kunnen maken, we weten dat het kan.”
“En technisch gezien leven we in een tijd waarin alles mogelijk is. Hoogovens kunnen op waterstof draaien, vliegtuigen kunnen op schone kerosine vliegen. Maar niet alles zal economisch uit kunnen. En niet alles kan in Nederland. De procesindustrie moet zichzelf de vraag stellen: welke producten hebben de hoogste toegevoegde waarde? Welke producten kunnen we in Nederland blijven maken met de beschikbare energie? Met andere woorden: niet alle industrieën hebben toekomst in Nederland. Sommige bedrijven zullen niet overleven, en daar zullen een heleboel mooie bedrijven voor terugkomen. Maar één ding staat vast: de verduurzaming van de industrie en de ambitie van een volledig circulaire en CO2-neutrale procesindustrie kunnen we halen, juist in Nederland.”
Meer over Tjeerd en Klaartje
Tjeerd Jongsma staat bij sommigen bekend als visionair, bij anderen om zijn eigengereide koppigheid. Gelukkig gecompenseerd door een grote dosis charisma. Hoe dan ook: hij brengt mensen en initiatieven bij elkaar in de overtuiging dat we door samenwerking en innovatie erin zullen slagen om de wereld mooier te maken, met Nederland voorop.
Klaartje Rietkerken staat binnen ISPT bekend als iemand die vastberaden is om grootse dingen te realiseren. Zij is ervan overtuigd dat we onze huidige levensstandaard prima kunnen handhaven, maar alleen als we dat op een verantwoorde en duurzame manier doen. En daarvoor moeten we allemaal dezelfde kant op roeien.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd op change.inc. Voor persvragen of interviewverzoeken kunt u contact opnemen met onze PR Manager Gemma Steeman.